Istnieje instytucja kodeksowa, która pozwala na uchylenie prawomocnego mandatu karnego. Prawomocny mandat karny podlega niezwłocznie uchyleniu, jeżeli grzywnę nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie albo na osobę, która popełniła czyn zabroniony przed ukończeniem 17 lat, albo gdy ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia wykroczenia z przyczyn, o których mowa w art. 15–17 Kodeksu wykroczeń.
Czyli - nie popełnia bowiem wykroczenia, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem.
Nie popełnia wykroczenia, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone nie przedstawia wartości oczywiście większej niż dobro ratowane. Niemniej tego przepisu nie stosuje się, gdy sprawca poświęca dobro, które ma szczególny obowiązek chronić nawet z narażeniem się na niebezpieczeństwa osobiste.
Nie popełnia wykroczenia, kto, z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem.
Jeżeli w czasie popełnienia wykroczenia zdolność rozpoznawania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, wówczas można odstąpić od wymierzenia kary lub środka karnego. Regulacja ta jednak nie znajdzie zastosowania, gdy sprawca wykroczenia wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał albo mógł przewidzieć.
Uchylenie prawomocnego mandatu następuje na wniosek ukaranego, jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego. Wniosek musi być złożony nie później niż w terminie 7 dni od uprawomocnienia się mandatu. Przedmiotowy wniosek może złożyć również sam organ (np. Policja), którego funkcjonariusz nałożył grzywnę.
Prawomocny mandat karny podlega uchyleniu, jeżeli grzywnę nałożono w wysokości wyższej niż wynika to z przepisów prawa, z tym że w takim wypadku jedynie w części przekraczającej jej dopuszczalną wysokość.
Mandat można również uchylić, gdy w drodze mandatu karnego nałożono grzywnę za wykroczenia, za które należałoby orzec środek karny, a także w wypadku, gdy ten sam czyn stanowi zarazem przestępstwo i wykroczenie.
Uprawniony do uchylenia prawomocnego mandatu karnego jest sąd właściwy do rozpoznania sprawy, na którego obszarze działania została nałożona grzywna. W przedmiocie uchylenia mandatu karnego sąd orzeka na posiedzeniu.
W posiedzeniu ma prawo uczestniczyć ukarany, organ, który lub którego funkcjonariusz nałożył grzywnę w drodze mandatu, albo przedstawiciel tego organu oraz ujawniony pokrzywdzony. Przed wydaniem postanowienia sąd może zarządzić stosowne czynności w celu sprawdzenia podstaw do uchylenia mandatu karnego.
Uchylając mandat karny nakazuje się podmiotowi, na rachunek którego pobrano grzywnę, zwrot uiszczonej kwoty.
