W myśl art. 13 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych, korzystający z dróg publicznych są obowiązani do ponoszenia opłat za postój pojazdów samochodowych na drogach publicznych w strefie płatnego parkowania. Natomiast art. 13 f ust. 1 przywołanej regulacji stanowi, że za nieuiszczenie opłat postojowych pobiera się opłatę dodatkową. Rada gminy albo rada miasta określa wysokość takiej opłaty dodatkowej oraz sposób jej pobierania. Przy czym wysokość opłaty dodatkowej nie może przekroczyć 50 zł (art. 13f ust. 2 w/w ustawy). Opłatę dodatkową pobiera zarząd drogi, a w przypadku jego braku zarządca drogi (art. art. 13f ust. 3 w/w ustawy).
Trzeba mieć na uwadze, ze kwestia ta nie będzie rozpatrywana przez pryzmat Kodeksu Wykroczeń i tym samym nie należy takiej sytuacji traktować w kategorii kary grzywny. Sama opłata dodatkowa nie jest karą (mandatem), lecz ekwiwalentem za parkowanie pojazdu na drodze publicznej (korzystanie z drogi w sposób określony w ustawie), w miejscu w którym za takie parkowanie pobierane są opłaty (podobnie w wyrokach Wojewódzkich Sądów Administracyjnych: w Szczecinie z dnia 23 lutego 2011 r., I SA/Sz 952/11 oraz w Warszawie z dnia 28 września 2012 r., VII SA/Wa 1186/12).
Materię przedawnienia omawianych opłat została uregulowana natomiast w art. 40d ust. 3 ustawy o drogach publicznych. Mianowicie obowiązek uiszczenia opłat przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym opłaty lub kary powinny zostać uiszczone. Przytoczony artykuł stanowi także, że w przypadku nieterminowego uiszczenia takich opłat pobiera się odsetki ustawowe. Przedmiotowe opłaty wraz z odsetkami za zwłokę podlegają przymusowemu ściągnięciu w trybie określonym w przepisach ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
W związku z tym, że nie mamy do czynienia z mandatami przewidzianymi w Kodeksie wykroczeń, procedura ściągania kar finansowych za nieopłacone parkowanie różni się od egzekucji mandatów. Podkreślić należy, że zawiadomienie o konieczności wniesienia opłaty dodatkowej (potocznie nazywana mandatem) nie musi być doręczona do rąk kierowcy. Doręczenie jest bowiem skuteczne, gdy znajdzie się za wycieraczką samochodu.
Ugruntowana linia orzecznicza stoi na stanowisku, że jest to skuteczna i zgodna z prawem forma doręczenia (zob. m.in. wyrok WSA w Szczecinie, z dnia 1 sierpnia 2008 r., sygn. II SA/Sz 1206/07). Takie zawiadomienie pozostaje bez znaczenia dla istnienia obowiązku zapłaty opłaty dodatkowej. (zob. wyrok WSA w Gliwicach, z dnia 3 listopada 2015 r., sygn. I SA/Gl 664/15). Naczelny Sąd Administracyjny orzekł o legalności opłat nałożonych w wyniku doręczenia za wycieraczkę (zob. wyrok NSA z dnia 07 grudnia 2005 r., sygn. akt FSK 2580/04). Takie doręczenie dokumentuje obowiązek dokonania zapłaty, ale go nie nakłada. Ten bowiem powstaje z mocy prawa. Druk za wycieraczką jest więc jedynie informacją o opłacie dodatkowej.
Opłata dodatkowa, o której mowa w art. 13f ustawy o drogach publicznych, jest bowiem funkcjonalnie związana z opłatą za parkowanie pojazdu w strefie płatnego parkowania uregulowaną w art. 13 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, a ustawowe określenie: "Za nieuiszczenie opłat, o których mowa w art. 13 ust.1 pkt 1, pobiera się opłatę dodatkową", wskazuje na to, że obowiązek jej uiszczenia wynika z mocy prawa, zwłaszcza że ustawodawca nie przewidział konieczności wydawania w tym przedmiocie decyzji lub innego aktu administracyjnego (potwierdza to już przytaczany wyrok NSA z dnia 07 grudnia 2005 r., sygn. akt FSK 2580/04 oraz wyrok WSA w Szczecinie z dnia 26 lipca 2006 r., sygn. II SA/Sz 534/06).
W razie nieuiszczenia opłaty za parkowanie, obowiązek jej uiszczenia obciąża - co do zasady - właściciela pojazdu. Właściciel jest bowiem na ogół korzystającym z drogi, chyba że udowodni, że pojazd użyczył innej osobie. Z tego powodu organ egzekucyjny ma prawo domniemywać co do zasady, że korzystającym z dróg publicznych był właściciel pojazdu, a ten może dochodzić swych racji (w przypadku, gdy wskazuje na istnienie innego podmiotu korzystającego z samochodu) przez podniesienie w toku postępowania egzekucyjnego zarzutu błędu co do osoby zobowiązanego (art. 33 § 1 pkt. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji). Organ jest wobec tego uprawniony do stosowania domniemania faktycznego, zgodnie z którym za zobowiązanego do zapłaty uważa się właściciela pojazdu aż do chwili, gdy ten zwolni się z obowiązku, wskazując faktycznego użytkownika samochodu. To na właścicielu pojazdu spoczywa zatem ciężar udowodnienia faktu, z którego wywodzi on korzystne dla siebie skutki prawne (por. wyroki NSA z dnia 12 czerwca 2007 r., sygn. akt I OSK 209/07; 11 marca 2009 r., sygn. akt I OSK 1513/08 i 9 grudnia 2009 r., sygn. akt I OSK 869/09 i I OSK 868/09). Dowód taki musi zaś polegać na wskazaniu konkretnej osoby i wszystkich danych tak, aby było możliwe skuteczne wyegzekwowanie należnych opłat od tej osoby (zob. wyrok WSA w Szczecinie z dnia 9 czerwca 2010 r., sygn. akt I SA/Sz 198/10).
Jeśli trwa już egzekucja, ukarany ma prawo wniesienia zarzutów wraz z wszelkimi wnioskami dowodowymi (np. w postaci opłaconego biletu parkingowego). Ponadto, ustawodawca wskazał inne podstawy wniesienia zarzutów – traktuje o tym w/w art. 33 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, mianowicie podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej może być:
1) wykonanie lub umorzenie w całości albo w części obowiązku, przedawnienie, wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku;
2) odroczenie terminu wykonania obowiązku albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnej;
3) określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z orzeczenia, o którym mowa w art. 3 i 4;
4) błąd co do osoby zobowiązanego;
5) niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym;
6) niedopuszczalność egzekucji administracyjnej lub zastosowanego środka egzekucyjnego;
7) brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia, o którym mowa w art. 15 § 1;
8) zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego;
9) prowadzenie egzekucji przez niewłaściwy organ egzekucyjny;
10) niespełnienie w tytule wykonawczym wymogów określonych w art. 27, a w zagranicznym tytule wykonawczym - wymogów określonych w art. 102 ustawy o wzajemnej pomocy.
Zgodnie z art. 34 § 1 wyżej przywołanej ustawy - zarzuty zgłoszone na podstawie art. 33 § 1 pkt 1-7, 9 i 10, a przy egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym - także na podstawie art. 33 § 1 pkt 8, organ egzekucyjny rozpatruje po uzyskaniu stanowiska wierzyciela w zakresie zgłoszonych zarzutów, z tym że w zakresie zarzutów, o których mowa w art. 33 § 1 pkt 1-5 i 7, stanowisko wierzyciela jest dla organu egzekucyjnego wiążące. W przypadku egzekucji należności pieniężnych, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 8 lit. a-f i pkt 9, stanowiska wierzyciela nie wymaga się.
Na postanowienie w sprawie stanowiska wierzyciela przysługuje zażalenie.
Organ egzekucyjny, po otrzymaniu ostatecznego postanowienia w sprawie stanowiska wierzyciela lub postanowienia o niedopuszczalności zgłoszonego zarzutu, wydaje postanowienie w sprawie zgłoszonych zarzutów, a jeżeli zarzuty są uzasadnione - o umorzeniu postępowania egzekucyjnego albo o zastosowaniu mniej uciążliwego środka egzekucyjnego (art. 34 § 4).
Na postanowienie w sprawie zgłoszonych zarzutów służy zobowiązanemu oraz wierzycielowi niebędącemu jednocześnie organem egzekucyjnym zażalenie (art. 34 § 5).
Zgłoszenie przez zobowiązanego zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej na podstawie art. 33 § 1 pkt 1-7, 9 i 10 zawiesza postępowanie egzekucyjne do czasu wydania ostatecznego postanowienia w przedmiocie zgłoszonego zarzutu, o ile wierzyciel po otrzymaniu zarzutu nie wystąpi z uzasadnionym wnioskiem o podjęcie zawieszonego postępowania egzekucyjnego (art. 35 § 1).
W okresie zawieszenia postępowania egzekucyjnego organ egzekucyjny może dokonać na podstawie tytułu wykonawczego zabezpieczenia na wniosek wierzyciela lub z urzędu (art. 35 § 2).